Przygotowując się do napisania własnej książki, warto na wstępie zadać sobie trzy kluczowe pytania: kto, co i jak? Pierwsze z nich odnosi się do bohaterów książki. Drugie – do jej fabuły. Trzecie zaś dotyczy narracji, czyli (w dużym uproszczeniu) perspektywy, z której odbiorca będzie odczytywał dzieło. Jakie style narracji możemy wyróżnić i jak wybrać ten odpowiedni? Te zagadnienia poruszamy w naszym dzisiejszym artykule.
W tym artykule przeczytasz o:
Styl narracji w pierwszej osobie
Najbardziej bezpośredni styl narracji w książce to ten, który maksymalnie zmniejsza dystans pomiędzy czytelnikiem a bohaterem (narratorem). Wówczas odbiorca otrzymuje opowieść „z pierwszej ręki”, co ułatwia czytelnikowi wejście w skórę głównego bohatera. Styl narracji w pierwszej osobie (bo o nim mowa) nie jest jednak zbyt prosty, ponieważ jako autor musisz pisać tzw. idiolektem postaci, czyli jej specyficznym językiem.
Dodatkowo główny bohater, który jednocześnie pełni funkcję narratora, ani razu nie może wyjść ze swojej roli. Wiele zależy zatem od tego, jak wykreujesz nadrzędną postać: jej cechy charakteru, sposób wypowiadania się czy system wartości. Kolejna kwestia dotyczy ograniczeń, które wiążą się z perspektywą narracji pierwszoosobowej. Wybierając ten styl, możesz snuć swoją opowieść jedynie z punktu widzenia głównego bohatera, rezygnując jednocześnie z bezpośrednich odczuć czy przemyśleń pozostałych postaci.
Wybierając ten styl narracji, koniecznie zwróć również uwagę na sposób przedstawiania samopoczucia narratora. Dla przykładu: zamiast „ale się zawstydziłem!” użyj lepiej zwrotu „chyba się rumienię”. Dla porównania to samo stwierdzenie przedstawione w trzeciej osobie (ten styl narracji w książce omówimy za chwilę) brzmiałoby np. „Antoni płonął ze wstydu”.
Musisz zatem samodzielnie podjąć decyzję, która z perspektyw jest ci najbliższa i w której z nich czujesz się swobodnie.
Styl narracji w drugiej osobie
Biorąc pod uwagę wszystkie dostępne style narracji, ten wykorzystujący drugą osobę liczby pojedynczej jest zdecydowanie najbardziej specyficzny i wymagający, a jednocześnie – najrzadziej spotykany. Zakłada on bezpośrednie zwracanie się do czytelnika, co jest oczywiście niezwykle ciekawe, ale jednocześnie dość ryzykowne. Dlaczego? Ponieważ stosując ten styl narracji, niejako zakładasz, że znasz swojego odbiorcę i wiesz, co czuje w danym momencie. To krótka droga do wzbudzenia w nim irytacji, jeśli np. nie trafisz ze swoimi założeniami.
Kolejna kwestia dotyczy eliminacji głównego bohatera, ponieważ to czytelnikowi przytrafiają się kolejne przygody. Odbiorca styka się co prawda z wieloma postaciami drugoplanowymi, jednak nie odgrywają one tak znaczącej roli, jak sam czytający. Jedynym stałym towarzyszem odbiorcy jest w tym przypadku narrator, który niejednokrotnie również uczestnicy w poszczególnych wydarzeniach. Ten styl narracji w książce rekomendowany jest przede wszystkim do powieści science-fiction i książek przygodowych. Dodatkowo jego umiejętne wykorzystanie wymaga doświadczenia i odpowiedniego warsztatu pisarskiego, co w przypadku początkujących autorów może być dość problematyczne.
Styl narracji w trzeciej osobie
Omawiając poszczególne style narracji, nie moglibyśmy pominąć oczywiście najpopularniejszego z nich, czyli perspektywy przedstawionej w trzeciej osobie liczby pojedynczej. Wówczas narrator opowiada o wydarzeniach, wykorzystując imiona, czy pseudonimy poszczególnych bohaterów. Ten styl narracji co prawda zwiększa dystans czytelnika od wydarzeń (można go porównać np. do oglądania filmu), jest jednak zdecydowanie najprostszy i najczęściej stosowany przez autorów. To dobry wybór w sytuacji, gdy twoją książkę napędza akcja, a nie przemiany postaci.
Jeśli wydarzenia dzieją się szybko i chcesz zachować w swoim dziele dużą dynamikę, narracja w trzeciej osobie będzie zdecydowanie najlepszym rozwiązaniem. Ten styl wprowadza również do fabuły nutę tajemniczości i zagadkowości, ponieważ czytelnik nie jest w stanie śledzić myśli, czy odczuć bohatera – może jedynie snuć domysły, jednak nigdy nie będzie miał pewności, że są one trafne. Co ważne, prowadząc narrację w ten sposób, możesz płynnie przeskakiwać pomiędzy różnymi bohaterami i miejscami akcji, przedstawiając dane wydarzenie z kilku perspektyw, dzięki czemu twój odbiorca będzie w stanie lepiej zrozumieć dany wątek.
Który styl narracji w książce wybrać?
Wybór odpowiedniego stylu narracji w książce nie jest najprostszym zadaniem. Wiele zależy od wybranego gatunku literackiego i twoich indywidualnych preferencji. Podstawą jest tutaj bowiem wybór takiej perspektywy, w której czujesz się najlepiej i na którą masz pomysł. Jeśli jesteś początkującym twórcą, prawdopodobnie najlepiej sprawdzi się u ciebie narracja prowadzona z perspektywy trzeciej osoby.
Jak się z pewnością domyślasz, napisanie i późniejsza publikacja książki to nie lada wyzwanie. Na naszym blogu znajdziesz szereg wartościowych porad z tego zakresu, dlatego serdecznie zapraszamy cię do śledzenia kolejnych wpisów!
